Havza Nedir? Havza Çeşitleri Nelerdir?

Havza Nedir? Havza Çeşitleri Nelerdir? Soruları coğrafi konularda bilgi sahibi olmak ve genel kültür bilgisini artırmak isteyenlerin araştırdığı konudur.

Havza Nedir? Havza Çeşitleri Nelerdir? Soruları özellikle son dönemlerde havza ile ilgili yapılan haberler neticesinde birçok kişi için merak konusu haline gelmiştir. Genel kültür bilgileri arasında da edinmemiz gereken Havza aynı zamanda çeşitleri ve tanımı ile de coğrafi bilgisini artırmak isteyenlerce araştırılmaktadır. Sizlere bu yazımızda havza ile ilgili genel anlamda bilmeniz gereken tüm bilgileri aktarmaya çalışacağız. Peki, Havza nedir? Çeşitleri Nelerdir? Gelin birlikte bakalım.

Havza Nedir?

Havza Nedir? Kısa bir şekilde tanımı yapmak gerekirse; Etrafı dağ veya tepe ile çevirili, yağışlar neticesinde kendi kaynağında ve habitatında biriken suların damarlar neticesinde göllere veya denize iletimini sağlayan bölgelere havza denilmektedir. Sizlere yazımızda havza ile ilgili edinmiş ve araştırmış olduğumuz kaynaklardan derlediğimiz bilgileri paylaşacağız.

Havza Tanımı Nedir?

Havza tanımı; Yağmur veya diğer yağış türleri neticesinde suların bir araya geldiği, dağlar ya da tepeler ile çevirili, suları aynı yerde birleşerek akan kendi habitatını ve doğal kaynağını içeresinde barındıran bölgelere havza denilmektedir. Havzaların öne çıkan en büyük özelliği ise etrafının dağlar ya da tepeler ile çevirili olmasıdır. Bu bazı havzaların yüksekte kalmasını bazı havzaların ise çukurda kalmasına neden olarak yağışları kendi içerisinde toplamasını sağlamaktadır. Yağışlar neticesinde toplanan bu sular ise su damarları denilen oluşumlar ile birlikte tabiri caizse bir nehir gibi şekillenerek denize veya göllere akmaktadır.

Akarsu Havzası Nedir?

Akarsu havzası, herhangi bir akarsuyun kolları ile birlikte su damarlarının iletimi sayesinde suların biriktiği alana o akarsuyun havzası denilmektedir. Havza alanının büyüklüğü yer şekillerine ya da akarsuyun uzunluğuna bağlı olarak değişim  göstermektedir. Suların denize ulaşmasını sağlayan havzalara açık havza denilmekte iken denize ulaşmayan veya göllere birleştirilen havzalara ise kapalı havza denilmektedir. Sizlere bu havzalar ile ilgili yazımızda detaylı bilgiyi aktaracağız.

Havzanın Genel Özellikleri Nelerdir?

Havzanın genel özellikleri gerek göstermiş olduğu oluşum gerekse benzeri oluşumların özelliklerini taşımaktadır. Aslında tanımda da bu özelliklerin bir kısmına yer vermiştik. Bunun yanı sıra bu özelliklerin  maddelenmesinin daha akılda kalıcı olacağını düşünerek sizler için  havzanın genel özelliklerini listeledik;

• İçerisinde Kendi Habitatını Barındırır.
• Doğal Kaynaklara Sahiptir.
• Etrafı Dağ ya da Tepeler İle Çevrilidir.
• Açık Havzalarda Sular Denize Akar.
• Kapalı Havzalarda Sular Göle Akar.
• Hem Deniz Hem de Göl Bulunmaması Halinde Akıntı Kurur.
• Kılcal Damarlara Benzer Şekilde Oluşum Mümkündür.
• Oluşumuna ve Yapısına Göre Çeşitlere Ayrılır.

Havza Çeşitleri Nelerdir?

Havza Çeşitleri konusunu birçok alanda inceleyebilmemiz mümkündür. Havzalar bulunduğu bölge, doğal kaynaklar ve yapısına göre farklılık göstermekte ve çeşitlere ayrılmaktadır. Sizlere inceleyeceğimiz bu havza çeşitlerinin isimlerini listeyelerek başlıklar halinde açıklamalarını paylaşacağız.

• Jeomorfolojik Havza
• Jeolojik Havza
• Hidrografik Havza
• Aşağı Havza
• Yukarı Havza
• Açık Havza
• Kapalı Havza
• Mikro Havza

Havza Çeşitleri Nedir?

Havza çeşitleri kendi içerisinde yapısına göre değişmektedir. Bizler en genelden en derine doğru ilerleyelim. Dünya üzerindeki havza çeşitlerine baktığımızda bunları Jeomorfolojik Havza, Jeolojik Havza ve Hidrografik Havza olarak incelememiz mümkündür. Peki, kısaca sizlere bu çeşitleri açıklayalım.

1. Jeomorfolojik Havza

Jeomorfolojik havza, alüvyal ova birikim alanı olarak söylenebilmektedir. Jeomorfolojik havza, kendisini çevreleyen dağ, tepe ve plato gibi yüksek sahaların oluşturduğu bölgelerde yer almaktadır. Bir tabana sahip olan ve etrafında yükseltilerin bulunduğu yeryüzü şekli olarak da adlandırılabilmektedir. Ülkemizde bu havza türüne örnek vermek gerekirse; Kelkit, Ergene, Iğdır, Konya ve Ulaş gibi havzalar örnek gösterilebilir. 

2. Jeolojik Havza

Jeolojik havza, eski çukurların üzerinde tortulanmış tabakaların, geniş bir yere doğru çukurluk oluşturacak şekilde uzanması ile oluşmaktadır. Jeolojik havza da esas olan ise havzayı çevreleyen yüksek dağ ve tepelerdir. Ülkemizden bir örnek vermek gerekirse; Ergene Havzası, Iğdır Havzası, Gediz Havzası, Büyük ve Küçük Menderes Havzaları ve Uzunyayla jeolojik bir havzadır.

3. Hidrografik Havza

Hidrografik havza, bir akarsu üzerinde oluşan tüm kolların yayılmış bulunduğu yer ya da başka bir deyişle akarsunun sularının boşaldığı alan anlamına gelmektedir. Bu havzalar genellikle herhangi bir akarsuyun suyunun direne edildiği alanı kapsamaktadır. Hidrografik havzayı bir akarsu oluşturabileceği gibi aynı zamanda göl veya deniz de oluşturabilmektedir. Ülkemizde Sakarya Nehri havzası, Akdeniz Havzası ve Tuz Gölü havzası buna bir örnektir.

4. Aşağı Havza

Aşağı havza birçok bölümden oluşmaktadır. Yüksek alanlarda biriken yağışların ırmak benzeri su damarı ya da kanalı ile birlikte aşağıya doğru akmasına denilmektedir. Kısacası, yüksek alanlarda biriken suların aşağı ya doğru akmaya devam ettiği bölgelere aşağı havza denilmektedir.

5. Yukarı Havza

Yukarı havza tanımını aşağı havzanın tam tersi olarak yapmamız mümkündür. Yukarı havza, aşağı havzaya nispeten daha yüksekte yer aldığı için yağışları daha iyi toplamaktadır. Bundan dolayıdır ki yukarı havzaya aynı zamanda toplama bölgesi de denilmektedir.

6. Açık Havza

Açık havza, aşağı havzanın bitiş noktasında yer alan okyanus ya da denize dökülen havza çeşitlerinden birisidir. Yukarı toplama alanı yani Yukarı havzadan, aşağı havzaya aşağı havzadan ise okyanusa ya da denize dökülen sular açık havza olarak adlandırılmaktadır.

7. Kapalı Havza

Kapalı havza tanımı açık havzanın tam tersi şeklindedir. Havzalarda biriken sular okyanusa ya da denize dökülmek yerine kuruyan bölgelere ya da göllere dökülürse buna kapalı havza denilmektedir. Bu havza türleri ülkemizde genellikle İç Anadolu Bölgesinde görülmektedir.

8. Mikro Havza

Mikro Havza, yüzeyde olmamak ile birlikte yüzeye yakın alanda ya da yüzeyin altında toplanan su birikintilerine denilmektedir. Biriken bu sular genellikle nehir, ırmak veya göl gibi su oluşumlarını desteklemekte ve beslemektedir.

Havza Yönetimi Nedir?

Havza yönetimi, genellikle devlet politikalarını içerisinde barındırmaktadır. Devlet, havzaların daha verimli kullanılması, doğal kaynaklar, ekosistem, biyolojik canlılık ve daha birçok olgunun korunması için çalışmalar gerçekleştirmektedir. Havza yönetimi olarak yapılan bu çalışmalarda amaç ekosisteminde doğal bir şekilde korunmasını sağlamaktadır.

Türkiye’de Bulunan ve Bilinen Havzalar

Türkiye’de bulunan ve bilinen havzalar aslında birçoğumuzun etrafında yaşadığımız havzaları içerisinde barındırmaktadır. Tanımda ve çeşitte belirttiğimiz üzere oluşum şekli ile birlikte insanın temel ihtiyaçları arasında olan suyu ileten bu havzalar etrafında da birçok yerleşim yerinin kurulmasını sağlamıştır.  Bu havzaları çeşitleri ile birlikte listelemek gerekirse;

Açık Havzalar;

• Çoruh
• Doğankent,
• Yeşilırmak,
• Kızılırmak,
• Yenice,
• Batın,
• Sakarya Nehri

Kapalı Havzalar;

• Konya Kapalı Havzası
• Afyon-Akarçay Kapalı Havzası
• Burdur
• Acıgöl
• Salda
• Yarışlı
• Bucak
• Kestel
• Muradiye
• Kura
• Aras